Założenia gry
Cywilizacje/przywódcy
Miasta-państwa
Dzielnice
Budowle
Cuda i projekty
Jednostki
Awanse jednostki
Wielcy ludzie
Technologie
Idee
Ustroje i doktryny
Religie
Teren i jego cechy
Zasoby
Ulepszenia i szlaki
Gubernatorzy
Historyczne momenty

Cywilizacje

Wprowadzenie

Ameryka

Anglia

Arabia

Australia

Aztekowie

Babilon

Bizancjum

Brazylia

Chiny

Egipt

Etiopia

Fenicja

Francja

Galowie

Grecja

Gruzja

Hiszpania

Holandia

Indie

Indonezja

Inkowie

Japonia

Kanada

Khmer

Kongo

Korea

Kri

Macedonia

Majowie

Mali

Maorysi

Mapucze

Mongolia

Niemcy

Norwegia

Nubia

Persja

Polska

Portugalia

Rosja

Rzym

Scytia

Sumeria

Szkocja

Szwecja

Turcy osmańscy

Węgry

Wielka Kolumbia

Wietnam

Zulusi

Przywódcy

Etiopia
Unikalna umiejętność

Dziedzictwo Aksum

Międzynarodowe szlaki handlowe Etiopii zapewniają +0,5 do wiary za każdy zasób w mieście docelowym. Ulepszone zasoby dają +1 do wiary za każdą kopię należącą do miasta. Etiopia może nabywać muzea archeologiczne i archeologów za wiarę.

Kontekst historyczny
Nasi przodkowie wyewoluowali w Afryce Wschodniej, a „Lucy” – licząca sobie ponad trzy miliony lat istota człowiekowata, której szczątki odkryto w 1974 roku – mieszkała w dolinie rzeki Auasz. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że niewiele regionów jest w stanie pochwalić się dłuższą (pre)historią niż Etiopia. Obszar tego kraju odegrał kluczową rolę w ewolucji człowieka, rozpowszechnieniu się chrześcijaństwa i zakończeniu kolonializmu.

Na wschodzie Etiopii leży Morze Czerwone (za którym znajduje się Półwysep Arabski i Mezopotamia), a na zachodzie rzeka Nil, nic więc dziwnego, że w tak bliskim sąsiedztwie najstarszych cywilizacji starożytne królestwo Puntu założone na obszarze dzisiejszej Etiopii stało się bogatym ośrodkiem handlu. Punt produkował i eksportował cenne dobra takie jak złoto, mirra, olibanum, heban i kość słoniowa – bogactwa te sprawiły, że egipscy handlarze nazwali go „Krainą Boga”.

Po upadku Puntu jego miejsce zajmowały kolejne niezależne królestwa. Wśród nich było Aksum – jedno z najpotężniejszych państw istniejących około I wieku p.n.e., rozciągające się od Morza Czerwonego po południową Arabię i sięgające w głąb lądu aż do doliny Nilu, na teren dzisiejszego Sudanu. Przez kilka następnych stuleci, gdy Egipt uległ podbojom Rzymu, Aksum prosperowało. Królestwo leżało na skrzyżowaniu szlaków handlowych i zajmowało się obrotem wspaniałymi barwnikami, żelazem, z którego wykuwano broń, oraz wyrobami ze szkła. W jednym z rzymskich źródeł znaleźć można całą stronę poświęconą wyliczeniu wszystkich towarów, jakie nabyć można w Aksum, wskazującą, że sieć handlowa królestwa sięgała aż do odległych Indii.

W IV wieku n.e. Aksum przyjęło wiarę chrześcijańską, stając się jednym z pierwszych chrześcijańskich królestw na świecie (tuż po Armenii, ale przed Rzymem). Według bizantyjskich historyków król Aksum nawrócił się po długich rozmowach z pojmanym syryjskim chrześcijaninem. Choć na królewskich monetach pojawił się symbol krzyża, to nowa religia nie przeniknęła wszystkich warstw społecznych królestwa, pozostając domeną elit (tymczasem w Rzymie chrześcijaństwo kojarzone było raczej z pospólstwem). Ale zmieniło się to w wyniku jednego z pogromów chrześcijan w Rzymie – zmusił on wielu chrześcijańskich świętych do ucieczki na obszar dzisiejszej Etiopii, gdzie stopniowo nawrócili większość ludności (choć nie zdołali całkowicie wykorzenić tradycyjnych wierzeń oraz judaizmu, które istnieją tam po dziś dzień). W tym właśnie czasie do Aksum trafiła też grupa tzw. Dziewięciu Świętych, którzy przetłumaczyli Biblię na miejscowy język zwany gyyz i założyli zakon.

Z czasem zmienił się układ sił. Rzym upadł, islamscy władcy zdominowali region Morza Czerwonego, a mieszkańcy Aksum doprowadzili do wyjałowienia suchej ziemi uprawnej. Etiopski ośrodek władzy przesunął się na południe i nastąpił okres izolacji.

Nie wszystko jednak przepadło. Tradycje ustanowione przez Dziewięciu Świętych przetrwały i były kultywowane w wykutych w skale kościołach Lalibeli, które powstały za rządów dynastii Zague (od około X do XIII wieku n.e.). Kościoły te wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO i do dziś pozostają celem pielgrzymek.

Uśpienie Etiopii nie miało jednak trwać wiecznie. Nowy cesarz, Jykuno Amlak, wyeliminował ostatniego króla z dynastii Zague i aby ugruntować swą władzę, poślubił jedną z jego córek. Ponadto w celu wzmocnienia swojej legitymizacji rozpowszechnił legendę, według której był potomkiem starożytnego króla Salomona i królowej Saby. Od tej właśnie legendy wzięła się nazwa założonej przez niego dynastii salomońskiej.

Rządy dynastii salomońskiej sprawiły, że Etiopia znowu zaczęła zyskiwać na znaczeniu. Mimo że imperium wciąż pozbawione było stałej stolicy (ośrodek władzy przemieszczał się w ruchomych obozach), rozwijało się pod innymi względami – osiągnęło sukces wojskowy i kontrolowało większość Rogu Afryki. Zapał religijny regionu trwał i ułatwił kontakt z potęgami europejskimi, szczególnie w okresie od końca XIV do początku XV wieku. W tym czasie nastąpił też rozkwit sztuki i piśmiennictwa – powstały wspaniałe dzieła, w tym zapisany w języku gyyz epos Kebra Nagast opisujący historię królowej Saby, jej związku z królem Salomonem oraz przybycie do Etiopii ich syna Menelika i Arki Przymierza.

Niestety, połowa XVI wieku przyniosła Etiopii konflikt. Wojna abisyńsko-adalska między chrześcijańską Etiopią (Abisynią) a muzułmańską Somalią (Adalem) trwała od 1528 do 1543 roku, znacznie osłabiając Etiopię, która straciła kościoły, manuskrypty i wielu obywateli. Etiopski cesarz Lybne Dyngyl zwrócił się o pomoc do Portugalii, która w 1541 roku wysłała do Massawy flotę wojenną i muszkieterów. Nawet ze wsparciem portugalskiej floty Etiopia wciąż miała problemy z odpieraniem ataków „Zdobywcy”, Ahmada ibn Ibrahima al-Ghaziego. Nowy etiopski cesarz Klaudiusz połączył siły z ocalałymi portugalskimi oddziałami i pomaszerował na zachód, by ponownie stawić czoła Zdobywcy. Al-Ghazi został ostatecznie pokonany w bitwie pod Wayna Daga, a jego armie wycofały się z Etiopii. Potyczki trwały jednak do roku 1559, w którym Klaudiusz bezmyślnie zaatakował niewielkimi siłami miasto Harar. Poniósł klęskę i został stracony, co zadało etiopskiej monarchii dewastujący cios.

Stała stolica powstała ponownie dopiero w 1636 roku. Założenie Gonderu pomogło przywrócić Etiopii spójność (nawet jeśli spowodowało też na dworze chaos, któremu towarzyszyły iście szekspirowskie intrygi i dramaty polityczne). Etiopia znowu stała się ośrodkiem handlu, a w Gonderze zbudowano pokaźną infrastrukturę. Etiopska arystokracja wybudowała nowe pałace i piękne ogrody, przyciągając dzięki temu na nowo filozofów i artystów.

Pod koniec XIX wieku Gonder podupadł, a Etiopia rozpadła się na wiele walczących ze sobą prowincji. Nad ponownym zjednoczeniem imperium pracowało trzech cesarzy. Teodor II był synem lokalnego władcy plemiennego. Pobierał nauki w miejscowym klasztorze i w pewnym momencie życia stanął na czele grupy bandytów. Był sprytnym przywódcą i zdolnym wojownikiem, dzięki czemu pozyskiwał kolejnych zwolenników, aż jego banda rozrosła się do rozmiarów niewielkiej armii. Stał się tak znany, że aby go obłaskawić, cesarzowa Menen Liben Amede zaaranżowała małżeństwo między nim i swoją wnuczką. Wybieg ten działał do czasu, aż Teodor doszedł do wniosku, że dość ma swoich nowych powinowatych, i zapragnął większej władzy. Rozpoczął podbój, w wyniku którego zjednoczył znaczną część regionu. Nie był przy tym człowiekiem całkowicie pozbawionym współczucia. Zaopiekował się synem jednego z zabitych przez siebie książąt i po pewnym czasie wydał za niego swoją córkę, Alitasz. Młodzieniec uciekł z niewoli Teodora i w końcu został cesarzem Menelikiem II, który uczynił z Etiopii bastion walki z kolonializmem.

Kolonializm rozprzestrzenił się w Europie w zastraszającym tempie, a potęgi, które dołączyły do tej gry z opóźnieniem – zwłaszcza Włochy – szukały szansy na stworzenie własnego imperium. W regionie Etiopii przez lata panowało Imperium Osmańskie, ale dzięki sile i sprytowi Anglikom udało się zdobyć kontrolę nad Egiptem, a Francuzom nad Somalią. Pas lądu nad Morzem Czerwonym pomiędzy brytyjskim i francuskim dominium – dzisiaj znajduje się tam Erytrea – stał się ważnym przyczółkiem otwierającym drogę do afrykańskich wyżyn. Anglicy, obawiając się francuskiej dominacji i nie ufając etiopskim władcom, „oddali” te ziemie Włochom. W ten właśnie sposób rozpoczęła się pierwsza wojna włosko-abisyńska.

Konflikt nie skończył się dobrze dla Europejczyków. Posiadające ogromną przewagę liczebną siły etiopskie zdziesiątkowały Włochów walczących na obcym terytorium i zmusiły ich do powrotu do ojczyzny. Nagle świat usłyszał o afrykańskim władcy, który odważył się przeciwstawić Europie i odniósł zwycięstwo. Włosi zaatakowali ponownie tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej i tym razem wygrali. Podobnie jak poprzednio Menelik, tak i cesarz, który stawił im czoła tym razem, Hajle Syllasje – urodzony jako ras (książę) Teferi Mekonnyn (tak, „ras Tefari”, z którym utożsamiają się dzisiejsi rastafarianie) – zasłynął jako ten, kto przeciwstawił się europejskiej dominacji.

Obecnie Etiopia jest ludnym krajem leżącym w Afryce Wschodniej. Jak wiele innych afrykańskich państw doświadczyła podziałów i rozlewu krwi w okresie zimnej wojny. Dynastia potomków Salomona utraciła władzę w wyniku komunistycznego przewrotu w 1974 roku. W latach 90., w obliczu upadku Związku Radzieckiego i odzyskania niepodległości przez Erytreę (dawną kolonię włoską i etiopskie okno na Morze Czerwone), Etiopia ponownie spojrzała na Zachód przychylnym okiem.
PortraitSquare
icon_civilization_unknown

Cechy

Przywódcy
icon_leader_default
Menelik II
Jednostki specjalne:
icon_civilization_unknown
Kawaleria oromska
Infrastruktura specjalna:
icon_civilization_unknown
Kościół skalny

Geografia i dane społeczne

Położenie:
Afryka Wschodnia
Wielkość:
Około 1,1 miliona kilometrów kwadratowych
Populacja:
Około 108 milionów
Stolica:
Addis Abeba
PortraitSquare
icon_civilization_unknown

Cechy

Przywódcy
icon_leader_default
Menelik II
Jednostki specjalne:
icon_civilization_unknown
Kawaleria oromska
Infrastruktura specjalna:
icon_civilization_unknown
Kościół skalny

Geografia i dane społeczne

Położenie:
Afryka Wschodnia
Wielkość:
Około 1,1 miliona kilometrów kwadratowych
Populacja:
Około 108 milionów
Stolica:
Addis Abeba
Unikalna umiejętność

Dziedzictwo Aksum

Międzynarodowe szlaki handlowe Etiopii zapewniają +0,5 do wiary za każdy zasób w mieście docelowym. Ulepszone zasoby dają +1 do wiary za każdą kopię należącą do miasta. Etiopia może nabywać muzea archeologiczne i archeologów za wiarę.

Kontekst historyczny
Nasi przodkowie wyewoluowali w Afryce Wschodniej, a „Lucy” – licząca sobie ponad trzy miliony lat istota człowiekowata, której szczątki odkryto w 1974 roku – mieszkała w dolinie rzeki Auasz. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że niewiele regionów jest w stanie pochwalić się dłuższą (pre)historią niż Etiopia. Obszar tego kraju odegrał kluczową rolę w ewolucji człowieka, rozpowszechnieniu się chrześcijaństwa i zakończeniu kolonializmu.

Na wschodzie Etiopii leży Morze Czerwone (za którym znajduje się Półwysep Arabski i Mezopotamia), a na zachodzie rzeka Nil, nic więc dziwnego, że w tak bliskim sąsiedztwie najstarszych cywilizacji starożytne królestwo Puntu założone na obszarze dzisiejszej Etiopii stało się bogatym ośrodkiem handlu. Punt produkował i eksportował cenne dobra takie jak złoto, mirra, olibanum, heban i kość słoniowa – bogactwa te sprawiły, że egipscy handlarze nazwali go „Krainą Boga”.

Po upadku Puntu jego miejsce zajmowały kolejne niezależne królestwa. Wśród nich było Aksum – jedno z najpotężniejszych państw istniejących około I wieku p.n.e., rozciągające się od Morza Czerwonego po południową Arabię i sięgające w głąb lądu aż do doliny Nilu, na teren dzisiejszego Sudanu. Przez kilka następnych stuleci, gdy Egipt uległ podbojom Rzymu, Aksum prosperowało. Królestwo leżało na skrzyżowaniu szlaków handlowych i zajmowało się obrotem wspaniałymi barwnikami, żelazem, z którego wykuwano broń, oraz wyrobami ze szkła. W jednym z rzymskich źródeł znaleźć można całą stronę poświęconą wyliczeniu wszystkich towarów, jakie nabyć można w Aksum, wskazującą, że sieć handlowa królestwa sięgała aż do odległych Indii.

W IV wieku n.e. Aksum przyjęło wiarę chrześcijańską, stając się jednym z pierwszych chrześcijańskich królestw na świecie (tuż po Armenii, ale przed Rzymem). Według bizantyjskich historyków król Aksum nawrócił się po długich rozmowach z pojmanym syryjskim chrześcijaninem. Choć na królewskich monetach pojawił się symbol krzyża, to nowa religia nie przeniknęła wszystkich warstw społecznych królestwa, pozostając domeną elit (tymczasem w Rzymie chrześcijaństwo kojarzone było raczej z pospólstwem). Ale zmieniło się to w wyniku jednego z pogromów chrześcijan w Rzymie – zmusił on wielu chrześcijańskich świętych do ucieczki na obszar dzisiejszej Etiopii, gdzie stopniowo nawrócili większość ludności (choć nie zdołali całkowicie wykorzenić tradycyjnych wierzeń oraz judaizmu, które istnieją tam po dziś dzień). W tym właśnie czasie do Aksum trafiła też grupa tzw. Dziewięciu Świętych, którzy przetłumaczyli Biblię na miejscowy język zwany gyyz i założyli zakon.

Z czasem zmienił się układ sił. Rzym upadł, islamscy władcy zdominowali region Morza Czerwonego, a mieszkańcy Aksum doprowadzili do wyjałowienia suchej ziemi uprawnej. Etiopski ośrodek władzy przesunął się na południe i nastąpił okres izolacji.

Nie wszystko jednak przepadło. Tradycje ustanowione przez Dziewięciu Świętych przetrwały i były kultywowane w wykutych w skale kościołach Lalibeli, które powstały za rządów dynastii Zague (od około X do XIII wieku n.e.). Kościoły te wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO i do dziś pozostają celem pielgrzymek.

Uśpienie Etiopii nie miało jednak trwać wiecznie. Nowy cesarz, Jykuno Amlak, wyeliminował ostatniego króla z dynastii Zague i aby ugruntować swą władzę, poślubił jedną z jego córek. Ponadto w celu wzmocnienia swojej legitymizacji rozpowszechnił legendę, według której był potomkiem starożytnego króla Salomona i królowej Saby. Od tej właśnie legendy wzięła się nazwa założonej przez niego dynastii salomońskiej.

Rządy dynastii salomońskiej sprawiły, że Etiopia znowu zaczęła zyskiwać na znaczeniu. Mimo że imperium wciąż pozbawione było stałej stolicy (ośrodek władzy przemieszczał się w ruchomych obozach), rozwijało się pod innymi względami – osiągnęło sukces wojskowy i kontrolowało większość Rogu Afryki. Zapał religijny regionu trwał i ułatwił kontakt z potęgami europejskimi, szczególnie w okresie od końca XIV do początku XV wieku. W tym czasie nastąpił też rozkwit sztuki i piśmiennictwa – powstały wspaniałe dzieła, w tym zapisany w języku gyyz epos Kebra Nagast opisujący historię królowej Saby, jej związku z królem Salomonem oraz przybycie do Etiopii ich syna Menelika i Arki Przymierza.

Niestety, połowa XVI wieku przyniosła Etiopii konflikt. Wojna abisyńsko-adalska między chrześcijańską Etiopią (Abisynią) a muzułmańską Somalią (Adalem) trwała od 1528 do 1543 roku, znacznie osłabiając Etiopię, która straciła kościoły, manuskrypty i wielu obywateli. Etiopski cesarz Lybne Dyngyl zwrócił się o pomoc do Portugalii, która w 1541 roku wysłała do Massawy flotę wojenną i muszkieterów. Nawet ze wsparciem portugalskiej floty Etiopia wciąż miała problemy z odpieraniem ataków „Zdobywcy”, Ahmada ibn Ibrahima al-Ghaziego. Nowy etiopski cesarz Klaudiusz połączył siły z ocalałymi portugalskimi oddziałami i pomaszerował na zachód, by ponownie stawić czoła Zdobywcy. Al-Ghazi został ostatecznie pokonany w bitwie pod Wayna Daga, a jego armie wycofały się z Etiopii. Potyczki trwały jednak do roku 1559, w którym Klaudiusz bezmyślnie zaatakował niewielkimi siłami miasto Harar. Poniósł klęskę i został stracony, co zadało etiopskiej monarchii dewastujący cios.

Stała stolica powstała ponownie dopiero w 1636 roku. Założenie Gonderu pomogło przywrócić Etiopii spójność (nawet jeśli spowodowało też na dworze chaos, któremu towarzyszyły iście szekspirowskie intrygi i dramaty polityczne). Etiopia znowu stała się ośrodkiem handlu, a w Gonderze zbudowano pokaźną infrastrukturę. Etiopska arystokracja wybudowała nowe pałace i piękne ogrody, przyciągając dzięki temu na nowo filozofów i artystów.

Pod koniec XIX wieku Gonder podupadł, a Etiopia rozpadła się na wiele walczących ze sobą prowincji. Nad ponownym zjednoczeniem imperium pracowało trzech cesarzy. Teodor II był synem lokalnego władcy plemiennego. Pobierał nauki w miejscowym klasztorze i w pewnym momencie życia stanął na czele grupy bandytów. Był sprytnym przywódcą i zdolnym wojownikiem, dzięki czemu pozyskiwał kolejnych zwolenników, aż jego banda rozrosła się do rozmiarów niewielkiej armii. Stał się tak znany, że aby go obłaskawić, cesarzowa Menen Liben Amede zaaranżowała małżeństwo między nim i swoją wnuczką. Wybieg ten działał do czasu, aż Teodor doszedł do wniosku, że dość ma swoich nowych powinowatych, i zapragnął większej władzy. Rozpoczął podbój, w wyniku którego zjednoczył znaczną część regionu. Nie był przy tym człowiekiem całkowicie pozbawionym współczucia. Zaopiekował się synem jednego z zabitych przez siebie książąt i po pewnym czasie wydał za niego swoją córkę, Alitasz. Młodzieniec uciekł z niewoli Teodora i w końcu został cesarzem Menelikiem II, który uczynił z Etiopii bastion walki z kolonializmem.

Kolonializm rozprzestrzenił się w Europie w zastraszającym tempie, a potęgi, które dołączyły do tej gry z opóźnieniem – zwłaszcza Włochy – szukały szansy na stworzenie własnego imperium. W regionie Etiopii przez lata panowało Imperium Osmańskie, ale dzięki sile i sprytowi Anglikom udało się zdobyć kontrolę nad Egiptem, a Francuzom nad Somalią. Pas lądu nad Morzem Czerwonym pomiędzy brytyjskim i francuskim dominium – dzisiaj znajduje się tam Erytrea – stał się ważnym przyczółkiem otwierającym drogę do afrykańskich wyżyn. Anglicy, obawiając się francuskiej dominacji i nie ufając etiopskim władcom, „oddali” te ziemie Włochom. W ten właśnie sposób rozpoczęła się pierwsza wojna włosko-abisyńska.

Konflikt nie skończył się dobrze dla Europejczyków. Posiadające ogromną przewagę liczebną siły etiopskie zdziesiątkowały Włochów walczących na obcym terytorium i zmusiły ich do powrotu do ojczyzny. Nagle świat usłyszał o afrykańskim władcy, który odważył się przeciwstawić Europie i odniósł zwycięstwo. Włosi zaatakowali ponownie tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej i tym razem wygrali. Podobnie jak poprzednio Menelik, tak i cesarz, który stawił im czoła tym razem, Hajle Syllasje – urodzony jako ras (książę) Teferi Mekonnyn (tak, „ras Tefari”, z którym utożsamiają się dzisiejsi rastafarianie) – zasłynął jako ten, kto przeciwstawił się europejskiej dominacji.

Obecnie Etiopia jest ludnym krajem leżącym w Afryce Wschodniej. Jak wiele innych afrykańskich państw doświadczyła podziałów i rozlewu krwi w okresie zimnej wojny. Dynastia potomków Salomona utraciła władzę w wyniku komunistycznego przewrotu w 1974 roku. W latach 90., w obliczu upadku Związku Radzieckiego i odzyskania niepodległości przez Erytreę (dawną kolonię włoską i etiopskie okno na Morze Czerwone), Etiopia ponownie spojrzała na Zachód przychylnym okiem.
Język
Wybierz zestaw zasad
Get it on App StoreGet it on Google Play
Prawo autorskiePolityka Prywatności