Królestwo Gruzji powszechnie uznawane za szczyt potęgi Gruzinów istniało przez niemal 500 lat na rozdrożach Środkowej Azji. W będącej bastionem chrześcijaństwa Gruzji rozwinęły się wyjątkowa literatura i sztuka oraz unikalny alfabet, z którego Gruzini korzystają do dziś. Królestwo było poważnym dyplomatycznym graczem wpływającym na sytuację w Ziemi Świętej i na Rusi, istotnym sojusznikiem Imperium Bizantyńskiego oraz obrońcą wielu wasalnych księstw.

Wzrost znaczenia królestwa Gruzji był nierozerwalnie związany z dynastią Bagratydów – jednym z najstarszych rodów chrześcijańskiego świata. Bagratydzi twierdzili, że wywodzą się od izraelskiego króla Dawida (w ich herbie znajdowała się zarówno proca, jak i harfa), a założycielem ich rodu był Bagrat. Rodzina związana była z władcami kaukaskiej Iberii od co najmniej VI w. Wraz z nastaniem zmierzchu imperiów Abbasydów i perskich Sasanidów Bagratydzi zdobywali kolejne ziemie, aż utworzyli królestwo Tao-Klardżeti, do którego Bagrat III dołączył pod koniec IX w. królestwo Abchazji.

Kolejni bagratydzcy królowie – w tym Dawid IV Budowniczy – dążyli do stworzenia jednolitego politycznego i militarnego frontu przeciwko Seldżukom. Dzięki tradycji okresu koregencji, w którym następca tronu współrządził u boku swojego króla, zarówno Dimitri I, jak i Tamara w chwili przejmowania władzy dysponowali cennym doświadczeniem.

Niestety, utrzymanie się na tronie nie zawsze jest łatwe. Bywa, że silna szlachta wznieca bunty lub zawiązuje spiski przeciwko monarchom i choć często działania te nie przynoszą zamierzonego efektu, to w ich wyniku królowie zgadzają się na ograniczenie swojej władzy lub uginają się pod częścią żądań. Dobrym przykładem tego typu sytuacji była wymuszona przez gruzińską szlachtę zgoda królowej Tamary, by jej pierwszym mężem został ruski książę Jurij (szczegóły tej historii znaleźć można we wpisie dotyczącym królowej Tamary).

Szczyt swojej potęgi królestwo osiągnęło za rządów Tamary, przeobrażając się w prawdziwe zakaukaskie imperium otoczone sojusznikami i wasalami. Gruzińska architektura, malarstwo i poezja nie odbiegała niczym od europejskich osiągnięć późnego średniowiecza. Za panowania Tamary powstał poemat epicki „Rycerz w tygrysiej skórze”, który odegrał tak ważną rolę w gruzińskiej kulturze, że aż do XX w. jego kopie były tradycyjnym elementem posagów.

Gruzińskie armie często ścierały się z seldżuckimi sąsiadami, a ich generałowie (w tym król małżonek) powiększali królestwo o nowe terytoria zdobywane na drodze podboju. Imperium Trapezuntu nad Morzem Czarnym zostało założone na terytorium kontrolowanym wcześniej przez Bizancjum. Umieszczenie na jego tronie bizantyjskiej księżniczki będącej krewną Tamary pozwoliło Gruzji umocnić swoją pozycję na Bliskim Wschodzie, zwłaszcza po klęsce Krzyżowców rozgromionych przez Saladyna i wobec postępującego upadku Bizancjum. Gruzja zgłaszała też swoje pretensje do klasztorów w Ziemi Świętej (część z nich należy do Gruzji do dziś), w tym do tych znajdujących się w Jerozolimie.

Śmierć Tamary w 1213 r. rozpoczęła okres błyskawicznego upadku Gruzji. W wyniku IV wyprawy krzyżowej doszło do splądrowania Konstantynopola, przez co Gruzja utraciła wsparcie swojego największego sojusznika. W tym samym czasie królestwo zostało najechane przez Mongołów, których armia przytłoczyła Gruzinów i ich króla – syna Tamary, Jerzego IV. Córka Tamary, Rusudan, która wstąpiła na tron po śmierci swojego brata, nie zdołała odeprzeć inwazji Mongołów i była zmuszona uciec do zachodniej Gruzji, pozostawiając jej wschodnią część na pastwę najeźdźców. W następnych dziesięcioleciach wybuchały na tym obszarze liczne powstania przeciwko mongolskiej władzy, które doprowadziły do wielu poważnych zniszczeń.

Gdy nastąpiło osłabienie mongolskiego chanatu, Jerzy V Wspaniały zdołał przywrócić Gruzji część dawnej chwały. Udało mu się odbić utracone ziemie, zaprzestał płacenia trybutu Mongołom i nawiązał stosunki dyplomatyczne z Bizancjum, Genuą oraz Wenecją. Niestety, rozkwit nie trwał długo. Wracający do domów gruzińscy żołnierze przywieźli ze sobą czarną ospę, która zdziesiątkowała ludność królestwa, podobnie jak miało to miejsce w innych częściach Europy i Bliskiego Wschodu.

Osłabiona najazdami i epidemią Gruzja była bezradna, gdy w 1386 r. mongolski władca Timur Chromy rozpoczął swoje podboje. Niecałe sto lat później Gruzja rozpadła się po śmierci króla Jerzego VIII na trzy mniejsze królestwa. Na tronach tych królestw zasiedli przedstawiciele trzech gałęzi rodu Bagratydów, które miały odtąd ze sobą rywalizować.

Jednak pamięć o wielkim królestwie Gruzji pozostała centralnym elementem gruzińskiej tożsamości kulturowej. Gruzja była chrześcijańskim królestwem leżącym na wschodnim krańcu chrześcijańskiego świata otoczonym przez wrogie religie i kultury. Miała polityczny wpływ na kluczowe wydarzenia swojej epoki. Jej armie podbijały terytoria sąsiadów w imię gruzińskich monarchów. Gruzja uczestniczyła w wielkim rozkwicie kultury późnego średniowiecza na równi z innymi królestwami kontynentalnej Europy, przy czym wypracowała swoje własne, unikalne podejście do kwestii rycerskości, miłości, piękna, sztuki i religii. Świadectwem minionej chwały Gruzji są klasztory, poezja i dzieła sztuki, które przetrwały do naszych czasów.