Kodeks prawny, czyli (mniej więcej) systematyczna kompilacja ustaleń, które w (mniej więcej) wyczerpujący sposób określają, co jest dopuszczalne, a co nie w społeczeństwie, stanowił element cywilizacyjnych wytworów od czasów starodawnych królestw Bliskiego Wschodu. Sumeryjski kodeks Ur-Nammu (z ok. 2100 r. p.n.e.) i babiloński Kodeks Hammurabiego (ok. 1760 r. p.n.e.) to najstarsze ze znanych tego typu zapisów, dzięki którym obywatele poznawali opinie swojego władcy na temat niepoprawnego zachowania. Dawna hebrajska pisana i mówiona Tora (ok. 1330 r. p.n.e.) była natomiast wykładnią prawa – cywilnego i religijnego – dla Ludu Wybranego przez Boga. Prawdziwa i odpowiednio zorganizowana formalizacja tego konceptu pojawiła się jednak dopiero na przestrzeni lat 529–534 n.e. w postaci Corpus Juris Civilis cesarza Justyniana, które ustalały sposób radzenia sobie z każdą dysputą, czy też... właściwie czymkolwiek. W Chinach ostatnim czysto imperialnym kodeksem prawnym był natomiast wielki kodeks Qing zawierający 1907 statutów. Pomimo około 30 rewizji, cywilizacja ta stosowała się do niego od roku 1644 do aż 1912.

Kodeksy prawne stoją w naturalnej opozycji do idei autokracji, czyli władzy opartej na osądzie jednostki. Konflikt ten nadał np. kształt debatom we wczesnych Chinach. Czy władcy powinni być ograniczani regułami prawa, zgodnie z postulatami Konfucjusza, czy raczej – w myśl argumentów uczonych legalistów – wolni od takiego ciężaru? Z czasem spory w Chinach dobiegły końca, za to w średniowiecznej Europie idea boskiego prawa władców sprawiła, że kodeksy prawne nie były rozpowszechnione. Jednakże zmierzch feudalizmu spleciony z wykwitem nacjonalizmu i przedziwnych idei równościowych zrodził nową generację kodeksów, której przedstawicielami były landrecht pruski (1794 r.), kodeks napoleoński (1804 r.) i niemiecki Bürgerliches Gesetzbuch (1896 r.). Ostatnie dwa posłużyły zresztą za model dla większości współczesnych, używanych do dziś kompilacji prawnych. Obecnie kodeksy posiadają zazwyczaj dwa charakterystyczne elementy: kodeks cywilny, pozwalający rozstrzygać spory między obywatelami, oraz karny, który obejmuje wszystkich łamiących przyjęte zasady.