Poeta Josif Brodski opisał Wenecję jako „samą wieczność”. Podobnie toskański poeta Petrarka nazwał ją w XIV wieku odmiennym światem, „mundus alter”. Nie byli oni odosobnieni w swych zachwytach. Pisarze, twórcy filmowi i poeci tacy jak lord Byron, Thomas Mann, William Szekspir, Daphne du Maurier – i wielu, wielu innych – znaleźli w tym starym mieście uczepionym morskiego brzegu cenne źródło inspiracji. Serce Wenecji wzniesiono na wyspie leżącej pośrodku laguny, więc już u zarania miasto było ściśle związane z wodą, co nie powinno dziwić, biorąc pod uwagę jego kupiecką historię. Symbolicznym wyrazem tego związku są uroczyste zaślubiny z morzem dokonywane przez weneckich dożów. Państwa takie jak Wenecja określa się pojęciem talassokracji – morskiego władztwa.

Swoje powstanie Wenecja zawdzięcza najazdom Germanów i Hunów u schyłku Imperium Rzymskiego. Wraz z upadkiem rzymskich rządów w Italii majętne rzymskie rody, które pragnęły zachować swe bogactwa i uchronić je przed wymuszonym przekazaniem żądnym fortuny rodom Hunów, przeniosły się na wyspę. Gdy Italia popadła w ruinę, Wenecja sprzymierzyła się z pozostałościami Imperium Rzymskiego – Bizancjum – po czym ostatecznie je porzuciła i stała się niezależnym miastem-państwem. Kiedy Bizancjum utraciło wpływy – zwłaszcza po złupieniu Konstantynopola przez krzyżowców w 1204 roku – Wenecji udało się przejąć handel z nowymi arabskimi potęgami, które zadomowiły się w basenie Morza Śródziemnego.

Na okres ten przypadł szczyt potęgi Wenecji. Tamtejsza sztuka była niezwykle wpływowa. Wśród weneckich artystów wyróżniała się malarska rodzina Bellinich, której przedstawiciele skupiali się w swoich pracach na grze światła i cieni. Inni weneccy artyści, tacy jak Tycjan, Giorgione i Veronese, również eksperymentowali z fakturami i zmysłowością, światłem i krajobrazem. Wenecki karnawał z jego wymyślnymi maskami i kostiumami pozostaje symbolem zbytku i zmysłowości, a weneccy rzemieślnicy wytwarzający przedmioty z dmuchanego szkła do dziś są wysoce cenieni za swój kunszt.

Weneckie imperium oparte było na handlu, a z tym wiążą się niebezpieczeństwa. Czarna śmierć i kolejne epidemie, które przybywały do miasta ze szczurami ukrywającymi się w ładowniach statków, raz za razem dewastowały Wenecję. W XV wieku miasto otrzymało dwa druzgocące ciosy: jeden ze wschodu, a drugi z zachodu. Na wschodzie Wenecja wspierała dawnego sojusznika, Bizancjum, w walce z Turkami osmańskimi, czego osmański sułtan nigdy jej nie zapomniał ani nie wybaczył – gdy Turcy umocnili swą potęgę we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, weneckie statki stanęły w ogniu, a weneckie porty zostały odcięte. Na zachodzie zaś portugalscy żeglarze otworzyli morskie szlaki handlowe prowadzące bezpośrednio do odległych portów Azji Wschodniej, przez co śródziemnomorscy pośrednicy (razem z weneckimi statkami) stali się zbędni.

Wenecja straciła niepodległość, gdy w trakcie wojen toczonych na początku XIX wieku podbił ją Napoleon. Wydarzenie to, choć kosztowało miasto niezależność, nie było dla niego niekorzystne. Napoleon usunął bramy getta, czyli wydzielonego obszaru, w którym musieli żyć weneccy Żydzi, i pozwolił im na osiedlanie się tam, gdzie sobie tego życzyli, dzięki czemu stał się dla nich swego rodzaju bohaterem. Po upadku Napoleona Wenecja już nie odzyskała niezależności – trafiła w ręce Austrii, a później nowo powstałego Królestwa Włoch. Częścią Włoch miasto pozostaje do dziś.

Obecnie Wenecja jest jedną z najsłynniejszych atrakcji turystycznych na świecie. Równocześnie pochłaniają ją wody Adriatyku. Zmiana klimatu i wzrost poziomu morza stanowią poważne zagrożenie dla miasta, a jego niegdyś korzystne położenie na bagnistej wyspie w lagunie stało się prawdziwym przekleństwem – w 2019 roku pod wodą znalazło się 80% powierzchni Wenecji. Związek z morzem zdaje się obecnie ściślejszy, niż chcieliby tego dawni dożowie.