Nalanda – dosłownie „dar lotosu” – było miastem we wschodnich Indiach, które zasłynęło pod koniec pierwszego tysiąclecia naszej ery jako centrum buddyjskiego nauczania. Przybywali do niego uczeni z całych Indii, a także z Chin i Tybetu, aby pobierać nauki od buddyjskich mistrzów takich jak Nagardżuna, Dignaga i Santaraksita. Współczesny buddyzm dzieli się zasadniczo na trzy główne nurty: rozpowszechnioną w Nepalu i Tybecie wadżrajanę, powszechną na Sri Lance i w Azji Południowo-Wschodniej therawadę oraz dominującą w Azji Wschodniej mahajanę. W Nalandzie uczeni dyskutowali nad nimi wszystkimi, a szkoły buddyjskie nazwane na cześć tego wielkiego miasta istnieją obecnie w miejscach tak odległych jak Bhutan, Sri Lanka i Indonezja.

Miasto wchodziło w skład królestwa Magadha, wspominanego w indyjskich eposach Ramajana i Mahabharata oraz w podaniach sięgających VII wieku p.n.e. Aleksander Wielki, zbliżając się do królestwa, miał zobaczyć mury Nalandy, na których widok uznał, że dość już ma marszu na wschód, i zawrócił. Prawie tysiąc lat później, w 629 roku n.e., chiński mnich Xuanzang odwiedził Nalandę i zaniósł zdobytą tam wiedzę o buddyzmie z powrotem do Chin. Jego podróże, okraszone elementami fantastycznymi, stały się inspiracją dla słynnej chińskiej powieści „Wędrówka na Zachód”. Xuanzang tak opisał Nalandę: „Wokół klasztorów wije się lazurowy akwen ozdobiony kwiatami błękitnego lotosu; tu i ówdzie zwisają olśniewająco czerwone kwiaty kanaka, a gaje drzew mango na zewnątrz zapewniają mieszkańcom głęboki cień chroniący przed słońcem”.

Nie wszyscy goście byli jednak tak łagodni. W 1193 roku amia Bhaktiyara Khijiliego, tureckiego generała służącego sułtanatowi Delhi, podbiła wschodnie Indie, a wraz z nimi również Nalandę. Miasto i klasztor zostały złupione, a buddyzm – chociaż wciąż obecny w Indiach – stracił na wadze (ale nadal kwitnie w innych częściach Azji). Nalanda legła w gruzach, by dopiero po kilku wiekach odrodzić się jako ośrodek nauki.